C Vitamini Hakkında Bilmemiz Gerekenler

Prof. Dr. Osman Beyazoğlu

C vitamini vücutta sentezlenmeyen,  dışarıdan besinlerle ya da takviye olarak alınan bir vitamindir.  Suda erir,  vücutta uzun süre kalmaz, idrarla atılır ve bu yüzden sürekli C vitaminine ihtiyaç vardır.

C vitaminin insan sağlığına etkisi

• C vitamini diğer adı ile askorbik asit, çok sayıda metabolik olayda rol oynayan çok önemli bir moleküldür. Doku sentezi ve dokuların korunmasında biyokimyasal reaksiyonlara katılmaktadır. Eksikliğinde bağ dokularında bozulmalar olur.
• Kan damarlarının, kemiklerin, eklemlerin, dişlerin ve diş etlerinin oluşumunda rol oynar. Dokuları bir arada tutan bir protein olan kolajenin üretilmesinde görev almaktadır. Kemik sağlığının korunmasında ve beyin fonksiyonlarını artırmada da rol oynamaktadır.
• C vitamini vücudun lökosit miktarına etki ederek bağışıklığı güçlendirir ve enfeksiyonlara karşı vücudun daha dirençli olmasını sağlar.
• Özellikle kırmızı et ve alkolü fazla tüketenlerin vücudunda ürik asit seviyesi yükselir, ürik asitin yükselmesi başta gut hastalığı olmak üzere bir takım sağlık problemlerine yol açmaktadır. C vitamininin bir önemli etkisi de vücutta ürik asit düzeyini düşürmekte, bu şekilde ürik asit yükselmesinden kaynaklanan sağlık problemlerinin azaltılmasında rol oynamaktadır.
• C vitamininin önemli etkilerinden biri besinlerle alınan demirin emilimini artırır. Bitkisel kaynaklı demir hayvansal kaynaklı demir kadar rahat emilememekte; ancak C vitamini bitkisel kaynaklı demire bağlanarak vücudun daha kolay emilmesini sağlamaktadır.
• Ayrıca güçlü bir antioksidan, serbest radikalleri nörtralize ederek vücuttaki hasarlarını azaltır.
• C vitamini türevleri kozmetik madde olarak cilt bakım ürünlerinin bileşiminde yer almaktadır. Ultraviola radyasyonun olumsuz etkilerini önlemede etkisi mevcuttur. Aynı zamanda haricen uygulandığında deri altına nüfus ederek kolajen sentezini uyarır, bu yüzden yaşlılık karşıtı kozmetik ürünlerin önemli bir bileşeni şeklinde görülmektedir.
• C vitamini eksikliğinde eklemlerde şişme, kan damarları duvarlarının kolay bozulması, skorbüt hastalığı (dişeti kanaması), bağışıklığın baskılanması enfeksiyonlara karşı duyarlılık gibi sağlık problemlerine neden olmaktadır.
• Son yıllarda yapılan çalışmalar C vitamininin mide bağırsak kanserine karşı koruyucu etkiye sahip olduğunu; yüksek kolesterol ve trigliserit düzeylerinde düşmeler sağladığını ortaya koymuştur.
• Yapılan çalışmalar günde 100 mg C vitamininin besinlerle alınmasının kalp krizi, inme ve kanserden ölüm sıklığını azalttığı görüşünü güçlendirmektedir.
• C vitamini genel olarak vücut için faydalıdır, ancak aşırı derecede alındığında böbrek taşı oluşumu ile ilgili bir yan etkisi olduğuna dair çalışmalar mevcuttur. Böbrek taşı oluşmasında rol oynayan oksalat genellikle idrarla vücuttan atılır, çok fazla C vitamininin idrarda oksalat miktarını artırdığı, kristalleşmelere sebep olduğu ve dolayısıyla bu vitaminin böbrek taşı oluşmasında rolü olduğunu göstermektedir.

C vitaminin sigara ile bağlantısı

Sigara içenlerde sigaranın C vitamininin idrarla atılmasına neden olduğu bilinmektedir. Vücutta C vitamini depolanmaz, fazlası zaten idrarla vücuttan atılır, ancak sigaranın etkisi vücudun ihtiyacı olduğu ve metabolik olaylarda kullanacağı C vitamininin atılması hızlandırmaktadır.   İçilen her bir sigara insan vücudundan 30 mg C vitamini atılmasına yol açmaktadır. Bu yüzden sigara içenlerin kanında vücutta önemli fonksiyonlara sahip olan C vitamini azalmakta ve sigara içenlerin daha fazla C vitamini almaları gerekmektedir.

C vitamini kaynakları

C vitamini vücutta sentezlenmez, besin olarak tüketilen sebze ve meyvelerden alınır.  En fazla C vitamini ihtiva eden sebze ve meyveler; yeşilbiber, domates, brokoli, ıspanak,  maydanoz, limon, mandalina, portakal, greyfurt , kuşburnu, ahududu, yaban mersini, çilek ve nar şeklinde sıralanabilir.  Bu vitaminin her gün alınması gerekiyor,  suda eridiği için vücutta depolanmaz ve idrarla fazlası atılır.  C vitamini ihtiyacı yaşa ve cinsiyete göre değişiklik göstermektedir.  Günlük erkekler için 90 mg, bayanlar için 75 mg ve sigara içenler ayrıca ilaveten 35 mg C vitaminine ihtiyacı vardır. Bir orta boy portakal, veya 2 mandalina, ya da  1 adet kivi günlük c vitamini ihtiyacını karşılamaktadır.

C vitamini ürünleri

İnsanlar için cilt bakımı çok önemlidir. Cildin kırışmaması ve sağlıklı olması için çeşitli maddeler kullanılmakta ve son yıllarda yan etkisinin olmayacağı düşünülerek doğal ürünler daha çok öne çıkmıştır. C vitamininin hem dahili hem de harici kullanılmasının faydalı olduğu bilindiğinden cilt bakım ürünlerinin bileşiminde kullanılmaktadır.  C vitamini kozmetik madde olarak deri bakım ürünlerinde yer almaktadır. Hazırlanan formüllerde hem molekülün korunması hem de bu molekülün deriden geçişinin kolaylaşması gerekmektedir.  Bu şartların sağlanması hazırlanan ürünlerin maliyetini artırır,   bu yüzden C vitamini ihtiva eden ürünler pahalıdır.  Kozmetiklerde daha çok C vitamininin ester formu olan askorbil parmitat kullanılmakta,  bu madde kolajen sentezinde rol oynar ve pigmentasyonu önleme özelliği de vardır.

Sonuç

Ülkemizde bazı insanlar C vitaminin soğuk algınlığını önlediğine,  iyileştirdiğine inanmakta ve bu şekilde de bu tip rahatsızlıkları olan bazı kişiler C vitamini takviyesi almaktadır.  Ancak bununla ilgili bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır.  Ancak yukarıda açıklandığı gibi C vitaminin sağlığımıza önemli olumlu etkileri olduğu bilimsel çalışmalarla ortaya konmuştur. Mevsimlik sebze ve meyveleri normal olarak günlük tüken insanlar bünyelerine ihtiyacı olduğu C vitaminini almaktadırlar, ayrıca C vitaminini takviyesi olarak almaya, vücudu takviye çöplüğü yapmaya gerek yoktur. Saygılarımla.