SOSYAL MESAFE

 

Bu korono salgını ile dilimize birçok yeni terim/kelime girdi bir kısmı yaygın olarak kullanılıyor.

Türkçesi olanlar yerine yabancı dil olanlar tercih ediliyor tıbbi terimler halk dilini dahil edilmeye çalışılıyor, bu konuda bir vurdumduymazlık almış başını gidiyor.

Ben en baştan başlayacağım “SOSYAL MESAFE” ne demek?

Kullanıldığı yere bakarsak tamamen iki kişi arasında bırakılması gereken mesafe, uzaklık ölçüsü… Yaygın kullanılan kelime ile ifade etmek gerekirse “Fiziki mesafe – fiziki uzaklık”. Ama bize çatır çatır sosyal mesafe diye yutturuluyor. Resmi raporlarda, görevlilerin açıklamalarında, devleti yönetenlerin ağzında bütün medyada almış bir sosyal mesafe gidiyor. İnsanların kafası karışıyor…

Benim kafam baştan beri karışık “sosyal mesafe” deyince benim anladığım iki kişi arasındaki ilişkinin, samimiyetin seviyesi. Yani “fazla yüz göz olma aradaki sosyal mesafeyi koru” Yani tamamen sosyal toplum bilimini ilgilendiren bir ifade. Şimdi biz “Fiziki mesafe” yerine bu kavramı kondurduk bundan sonra gerçek manasını ne ile ifade edeceğiz.

Bu sadece bir örnek başka onlarca kavram kazandık(!) onlarca kelime uyduruldu kimisi sözde Türkçe türetildi “bulaş” emir kelimesini isim olarak kullanmaya başladık, ya da “bulaşı”, ne demekse? İkisi de ayni anlamamı geliyor fark ne bilen beri gelsin…

Bir çırpıda, akla, dile gelenleri bir sıralayalım. Sağlık bilimlerinde çalışan ve konuların uzmanları bu konuda bize katkı verirse çok memnun oluruz, güzel Türkçe’mize de hizmet etmiş olurlar…

“Salgın”: “endemi” oldu, “Küresel salgın” oluverdi “pandemi”, ?..

İmporte vaka:? Önemli olay mı???(ki ben öyle anladım) yoksa olası vaka mı?

Pnomoni

Semptom: BELİRTİ ???

Konfirmasyon: Doğrulama ???

Sekans verisi: ???

Fatalite: ??? Öldürücülük oranı

Mortalite: ??? Ölüm oranı

Enfekte olmuş: Virüs bulaşmış, hastalık bulaşmış???

Multidisipliner hastane: ??? Çok branşlı/bölümlü hastane???

Hospitilasyon: ???

Hasta transportu: ???

Entübe:

Kontamine:

Bulaş olduğu: Bulaştığı ???

Liste uzayıp gidiyor…

Mutlaka her mesleğin kendine has terminolojisi vardır ve olağandır ama halka yapılan açıklamalarda biraz daha dikkatli, biraz daha anlaşılır dil kullanmak daha doğru olmaz mı?

Mesela ben yıllar önce yaşadığım bir olay var “domestic apliance” kelimesi elektrik elektronik sekteründe “ev ve benzeri yerlerde kullanılan cihazlar” olarak anlaşılır. Meslekten olmayan bir arkadaşımız yaptığı tercümede bunu ifade ederken “yurtiçi cihazlar” olarak tercüme etmiş ve anlamak için epey uğraştık ve orijinaline bakarak ne demek istediğini anladık. Arkadaş “domestic” kelimesini görünce sadece hava alanlarındaki yaygın kullanıma takılmış ve yapıştırmış “yurt içi cihazlar” ifadesini.

Bunları yazarken sakın ah yanlış anlaşılmasın tıp literatürü ile ilgili ya da tıpçıların kendi aralarında kullandıkları kelimeler ile ilgili bir sözüm yok. Şayet kendi aralarında anlaşabilirlerse ne isterlerse onu kullansınlar. Benim kastım halk için yapılan açıklamalar ve günlük kullanım için TÜRKÇE’MİZE gösterilmesi gereken hassasiyettir. Yoksa kendileri açısından anlaşılır olsa da geniş halk kitleleri söyleneni anlayamamakta, algılayamamaktadır.

TSE de çalışırken dil konusunda çok hassas davranmaya çalışıyorduk, ilgili sektörle birlikte yeni tanıştığımız konularda uygun Türkçe karşılıklarını da kullanarak dilimize yerleştirmeye çalıştık bazı alanlarda  epey yol aldık mesela EMC (Electro Magnetic Compatibility) – EMU (Elektro Manyetik Uyumluluk) alanı ile ilgili onlarca terimi Türkçe’mize – sektöre kazandırdık/yerleştirdik ancak bir Fizik profesörünü getirip Elektronik Hazırlık Gurubu Başkanı yaptılar (bacanak kontenjanı) yıllarca yapılan çalışmaları bir çırpıda yok sayıp fizik literatürüne göre kendi akademik çevresinde kullandıkları dar literatürü dayattılar ve büyük bir kargaşa ortaya çıktı, maalesef uzun emekler boşa gitti.

Şimdi yaşadığımız bu olağanüstü durum ve ortamda mutlaka yeni birtakım kavramlar ortaya çıktı, çıkacak keşke biraz dil konusunda duyarlı olabilsek ve en azından Türkçe’mize yerleşmiş olanları gerçek manalarıyla kullansak yeni türettiklerimizi de ilk aşamada yabancı kelimelerle beraber kullanıp dilimizi zenginleştirsek diyorum. Türkçe bilim dili değildir safsatasını pazarlayanlara pirim vermesek…

Fiziki mesafemizi koruyarak, maskemizi takarak ve virüse yakalanmamış (enfekte olmamış) nice günler aylar, selam ve muhabbetlerimle…

Hüseyin ÇAKIR, 04.06.20202, Gölbaşı ANKARA