Cilt lekeleri ve doğal çözüm önerileri

Prof. Dr. Osman BEYAZOĞLU

 

2000’li yılların başından itibaren ülkemizde alışveriş merkezlerinde, şehirlerde işlek caddelerde çok sayıda güzellik bakım ürünlerinin satıldığı yerler açılmıştır. Buralarda alışveriş yapanların çoğu gençler olmakla beraber,  yaşlıları da görmek mümkündür.  Daha çok kadınların ilgi gösterdiği bu tip merkezlerde cilt kremleri, çeşitli losyonlar ve boyalar satılmaktadır.  İnsanlar güzel bir cilde sahip ve güzel görünmek için oldukça fazla zaman ve para harcamaktadır.  Güzel görünmede cilt güzelliği öne çıkmaktadır.  Cildin güzel görünmesi için pürüzsüz,  kırışıksız, canlı ve lekesiz olması önemlidir.  Ciltte meydana gelen lekeler görüntüyü olumsuz etkilemekte ve insanları rahatsız etmektedir. Yaşlılık belirtileri daha çok ciltte görülmekte,  ellerde ve yüzde lekeler,  yüzde sarkmalar ve solgun görüntüler şeklinde ortaya çıkmaktadır.  Sağlıklı beslenme ve bazı önlemlerle bunları geciktirmek ve önlemek mümkün olabilir.  Bu yazı ile cilt lekeleri ile ilgili bazı bilgilerin verilmesi amaç edinilmiştir.

Cilt lekelerinin oluşum nedenleri:

• Güneş ışınlarının etkisi altında fazla kalma ya da yüksek dozda solaryuma maruz kalma, ciltte lekeler meydana gelmesine sebep olmaktadır. Güneş lekeleri daha çok yazın, en çok da yüzde, ellerde, göğüs ve sırtta oluşmaktadır.  Güneşin etkisi ile önce deride ani yanmalar, kızarıklar ve soyulmalar şeklinde belirtiler ortaya çıkar,  zamanla koyu lekeler şeklinde görünür hale gelebilirler. Güneş hasarları erken yaşlanmaya sebep olmakta,  dolayısıyla güneşten korunmada fayda vardır.

 

• Yaşlanma ile insan vücudunda değişmeler meydana gelir. Cildi koruyan bağışıklık hücrelerinin miktarı azalmaya başlar,  güneşte uzun süre kalma durumunda bağışıklık hücrelerinde azalma çok daha fazla meydana gelir. Aynı zaman da cildi güneşten koruyan pigmentler her 10 yılda % 20 oranında azalmaktadır. Bütün bu etkenlerle yaşlanmayla birlikte kahverengi, bronz ve siyah renkte yaşlılık lekeleri ortaya çıkmaktadır.  Güneşe maruz kalınca bu lekeler 45-50 yaşlarında,  2-2cm boyutlarda görülmeye başlar.  Genelde zararsızdırlar, ancak görüntüleri rahatsız etmekte,  bunların az da olsa zamanla kansere dönüşme ihtimali de bulunmaktadır.

 

• Bazı kadınlarda gebelik sırasında hormonal değişimlerle ciltte kahverengi, mavimsi gri renkli koyulaşmalar şeklinde cilt lekeleri oluşabilmektedir. Ayrıca böcek sokmaları, kesikler, yaralanmalar ve bazı ilaçların yan etkisi ile ciltte hasarlar meydana gelmekte, bunlar da zamanla güneşin de etkisiyle kalıcı lekelere dönüşebilmektedir.

Cilt lekelerinin oluşmasında ve cilt hasarlarında en büyük etken güneş ışınlarıdır.  Güneşten gelen ultraviole A (UV-A) ve ultraviole B (UV-B) ışınları ozon tabakasından süzülerek dünyaya ulaşmaktadır. Güneşte uzun süre kalınması halinde cilt hasarlarının meydana gelmesi kaçınılmazdır.  Ancak bu ışınlara ihtiyaç da var, D vitaminin %90’ı UV-B tarafından ciltte sentezlenmektedir. UV-B derinin alt tabakalarına ulaşmaz, üst tabakada güneş yanıklarına da sebep olur, fakat bunlar genellikle geçicidir.  UV-A ise derinin alt tabakalarına işlemekte deride erken yaşlanmaya, kolajen kayıplarına ve elastikiyetine zarar vermekte, ciltte lekelerin meydana gelmesine yol açmaktadır. Bu yüzden güneşte uzun süre kalmamalı, D vitamini sentezi için de öğle saatlerinde 20 dakika kadar güneşlenmek yeterlidir.

Beslenme ile cilt lekeleri ilişkisi:

• Vücudumuzda oluşacak olan güneş lekeleri ve yaşlılık lekeleri ile mücadele etmek için doğal antioksidan takviye yapmakta fayda vardır. Güçlü antioksidan özelliğe sahip besinleri tüketerek cildin savunma gücü artırabilir.  Ayrıca antioksidanları yüzeysel olarak uygulayarak da cildin antioksidan kapasitesini artırmak mümkündür.

 

• Bazı bileşikler ve vitaminler, cildi yaşlanmaya ve güneş radyasyonuna karşı korumaktadır. Bunlar arasında likopen,  omega-3 yağ asitleri, glutatyon, A, B3, E ve C vitaminleri sayılabilir.

 

• Likopen: Güçlü bir antioksidan, ciltte meydana gelen serbest radikal hasarlarına karşı ciltte hasar oluşumunu önlemekte en etkili karotenoid olarak bilinmektedir.  likopenin güneşin ultraviole ışınlarının olumsuz etkilerini büyük oranda azalttığına dair araştırmalar mevcuttur.  Likopen en yüksek oranda domateste bulunmaktadır.

 

• Omega-3 yağ asitleri: Bunlar cildi nemli tutarak, cilt hasarlarının dolayısıyla cilt lekelerinin meydana gelmesini engelleyen bileşikler olarak bilinmektedir. Omega-3 en fazla somon gibi soğuksu balıklarında bulunur.

 

 

• Glutatyon: Güçlü bir antioksidan bir moleküldür. Bu molekül daha çok karaciğerin temizliğinden sorumlu olarak bilinmekle beraber,  cilt lekelerinin oluşumunu engellemede de önemli bir role sahiptir. Glutatyon kaynağı besinler arasında ıspanak, bamya, karnabahar, domates, havuç, avokado, kavun ve greyfurt sayılabilir.

 

• A vitamini: Ciltte yaşlanma ve cilt lekelerine karşı olumlu etkileri vardır.  Havuç, domates, kavun, karpuz A vitamini kaynaklarıdır.

 

 

• B3 vitamini: Yaşlılık karşıtı bir antioksidan ve güzel bir cilt için gerekli olan bir vitamindir. Daha çok balıklar, kuruyemişler, karaciğer ve tahıllarda bulunur.

 

• E vitamini: Cilt lekelerinin oluşmasını önlemede etkili bir bileşik olduğu söylenebilir.  Cilt lekelerinin oluşmasında rol oynayan tirozinaz enzimini baskılamaktadır. E vitamini kaynakları arasında brokoli, ıspanak, kuruyemişler ve tahıllar sayılabilir.

 

 

• C vitamini: Serbest radikalleri etkisiz hale getiren güçlü bir antioksidandır.  C vitamini ultraviole ışınlarına karşı vücutta meydana gelen hasarları onarmaya yardımcı olur.  C vitamini en çok yeşilbiber, narenciyeler, kivi, kuşburnu, maydanoz vb. besinlerde bulunur.

 

Cilt lekeleri için doğal karışımlar:

Cilt lekelerinin oluşmaması için yukarıda kısaca özetlenen hususlara dikkat etmek önemlidir.  Ancak cilt lekeleri meydana gelmişse, bunlardan kurtulmak için bazı uygulamalar yapılabilir.  Bunun için bazı medikal uygulamalar mevcut,  ancak bunlar oldukça masraflıdır.  Cilt lekelerinden bazı bitkisel karışımları lekelere uygulayarak kurtulmak mümkün olabilir, bunlar denenebilir. Bunlardan bazıları:

• Bir adet mor soğan küçük parçalara ayrılır, bir tülbent içine konularak suyu çıkarılır, bu suya aynı oranda elma sirkesi ilave edilir, iyice karıştırıldıktan sonra pamukla lekelere emdirilir. Yarım saat bekledikten sonra ılık su ile temizlenir.

 

• Domates ezmesi limon suyu ile karıştırılır, bu karışım lekelere sürülür, 15 dakika bekledikten sonra temizlenir.

 

• 1 tatlı kaşığı zeytinyağı, 1 tatlı kaşığı karbonat, 1 tatlı kaşığı yoğurt ve 1 tatlı kaşığı limonla karıştırılır. Bu karışım lekeler üzerine maske şeklinde uygulanır, 10-15 dakika sonra temizlenir.

 

 

• Yarım çay bardağı salatalık suyuna 1 tatlı kaşığı yoğurt ve 1 tatlı kaşığı yulaf ezmesi ilave edilir, iyice karıştırıldıktan sonra lekeler üzerine uygulanır, kuruduktan sonra temizlenir.

Bu tip karışımların cilde herhangi bir olumsuz etkisi yoktur,  herhangi birini uygulamak istediğinde sonuç almak için haftada 3 kez ve en az bir ay devam ettirmelidir.

Sonuç

Cilt lekeleri çeşitli etkenlerin etkisi ile meydana gelmekle beraber,  genellikle ultraviole ışınları ile ilişkilidir.  Bazıları uzun süre güneşte kalarak bronzlaşmaya çalışırlar, aşırı güneşte kalındığında cilt hasarlarının meydana gelmesi kaçınılmazdır.  Bu yüzden ya güneşte uzun süre kalmamalı ya da çok faktörlü güneş kremleri kullanılmalıdır.  Güneşin UV ışınlarına karşı uzun süre maruz kalması halinde meydana gelen cilt hasarlarının zamanla cilt kanserlerine dönüşme ihtimali de bulunmaktadır.  Sağlıklı ve dengeli beslenerek, sigaradan ve alkolden uzak durarak,  UV ışınlarının etkisinden korunarak sağlıklı bir cilde de sahip olmak mümkün olabilir.  Saygılarımla.